Viên thuốc tránh thai chỉ có Progestin

Đặc biệt thích hợp cho phụ nữ đang cho con bú hoặc có chống chỉ định thuốc tránh thai kết hợp.

 
Viên thuốc tránh thai chỉ có progestin là biện pháp tránh thai tạm thời, chứa một lượng nhỏ progestin, không có estrogen. Sử dụng viên thuốc tránh thai chỉ có progestin đòi hỏi khách hàng phải uống thuốc đều đặn và đúng giờ. Khách hàng nhiễm HIV hay có bạn tình nhiễm HIV có thể sử dụng viên thuốc tránh thai chỉ có progestin nhưng cần lưu ý là biện pháp tránh thai này không giúp ngăn ngừa Nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục và HIV/AIDS.

1. CHỈ ĐỊNH

Phụ nữ muốn sử dụng một biện pháp tránh thai tạm thời có hiệu quả, đặc biệt thích hợp cho phụ nữ đang cho con bú hoặc có chống chỉ định thuốc tránh thai kết hợp.

2. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

1. Chống chỉ định tuyệt đối

•  Có thai.
• Đang bị ung thư vú.

2. Chống chỉ định tương đối

• Đang bị thuyên tắc tĩnh mạch sâu/thuyên tắc phổi.
• Đang bị lupus ban đỏ hệ thống và có kháng thể kháng phospholipid (hoặc không làm xét nghiệm) hoặc có giảm tiểu cầu trầm trọng.
• Đã từng bị ung thư vú và không có biểu hiện tái phát trong vòng 5 năm trở lại.
• Xơ gan mất bù có suy giảm chức năng gan trầm trọng, hoặc u gan (ngoại trừ trường hợp tăng sinh lành tính dạng nốt - benign focal nodular hyperplasia).
• Đang sử dụng một số loại thuốc như rifampicin/rifabutin, thuốc kháng virus nhóm ức chế protease Ritonavir - booster (Ritonavir-booster protease inhibitor) và một số thuốc chống co giật như phenytoin, carbamazepine, barbiturate, primidon, topiramat, oxcarbzazepin.

3. QUY TRÌNH THỰC HIỆN

1. Tư vấn

• Tìm hiểu nhu cầu của khach hàng về viên thuốc tránh thai chỉ có progestin.
• Thích hợp cho những khách hàng đang cho con bú hoặc không thể sử dụng thuốc viên tránh thai kết hợp.
• Cung cấp thông tin về hiệu quả, những thuận lợi, khó khăn, tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng thuốc. Lưu ý: viên thuốc chỉ có progestin thường hay gây rối loạn kinh nguyệt hơn (đặc biệt với phụ nữ sau sinh không cho con bú).
• Không có tác dụng dự phòng, tránh nhiễm khuẩn đường sinh sản, nhiễm khuẩn lây qua đường tình dục.
• Giới thiệu và hướng dẫn cách sử dụng trên vỉ thuốc. Những khách hàng không thể uống thuốc đúng giờ nên tư vấn chọn biện pháp tránh thai khác.
• Trong vòng 3 tháng đầu uống thuốc phải đến cơ sở y tế khám, đo huyết áp, cân nặng và định kỳ khám lại theo hẹn.
• Khách hàng có thể đến khám lại và tư vấn bất cứ lúc nào.

2. Thăm khám đánh giá trước khi áp dụng biện pháp tránh thai

• Hỏi kỹ tiền sử và khám lâm sàng để phát hiện chống chỉ định.
• Thăm khám để loại trừ có thai.

3. Thời điểm thực hiện

1. Khách hàng chưa sử dụng biện pháp tránh thai sẽ bắt đầu uống thuốc.

• Sau sinh: ngay khi có sữa.
• Trong vòng 5 ngày đầu tiên của chu kỳ kinh (kể cả những trường hợp sau sinh đã có kinh lại) hoặc trong vòng 6 tuần đầu sau sinh hoặc trong vòng 7 ngày sau phá thai.
• Ở bất cứ thời điểm nào nếu biết chắc là không có thai. Cần phải sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ (như tránh giao hợp hoặc sử dụng bao cao su..) trong 2 ngày tiếp theo nếu: (i) bắt đâu sau 5 ngày đầu của chu kỳ kinh hoặc (ii) không có kinh (kể cả bắt đầu từ tuần thứ 4 sau sinh và không cho con bú).

2. Khách hàng đang sử dụng bo nội tiết sẽ bắt đầu uống thuốc.

Ngay lập tức nếu đang sử dụng liên tục và đúng cách hoặc nếu biết chắc là không có thai hoặc ở đúng thời điểm lập lại mũi tiêm.

3. Khách hàng đang sử dụng biện pháp tránh thai không nội tiết sẽ bắt đầu uống thuốc.

• Trong vòng 5 ngày đầu tiên của chu kỳ kinh. Những khách hàng đang sử dụng dụng cụ tử cung có thể được lấy dụng cụ tử cung ở thời điểm này.
• Ở bất cứ thời điểm nào nếu biết chắc là không có thai. Nếu bắt đầu uống thuốc sau có kinh > 5 ngày, khách hàng cần phải sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ trong 2 ngày kế tiếp. Những khách hàng đang sử dụng dụng cụ tử cung có thể được lấy dụng cụ tử cung ở chu kỳ sau.

4. Cách sử dụng.

• Uống mỗi ngày 1 viên, phải uống vào một giờ nhất định, theo chiều muỗi tên trên vỉ thuốc. Uống thuốc trễ 3 giờ trở lên phảo được xử trí như quên thuốc.
• Dùng vỉ kế tiếp ngay sau khi hết vỉ trước, không ngừng giữa hai vỉ.

4. NHỮNG VẤN ĐỀ KHÓ KHĂN XẢY RA KHI UỐNG THUỐC VÀ CÁCH XỬ TRÍ

1. Quên uống thuốc (một viên hay nhiều hơn) hoặc uống trễ 3 giờ trở lên.

1. Khách hàng đã có kinh (kể cả đang cho con bú).

• Uống một viên ngay khi nhớ và tiếp tục uống mỗi ngày một viên như thường lệ.
• Cần sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ trong 2 ngày tiếp theo, Có thể cân nhắc sử dụng thêm biện pháp tránh thai khẩn cấp nếu có nguy cơ cao.

2. Khách hàng chưa có kinh và đang cho con bú.

• Uống một viên ngay khi nhớ ra và tiếp tục uống mỗi ngày một viên như thường lệ.
• Cần sử dụng thêm biện pháp tránh thai hỗ trợ trong 2 ngày, nếu sau 6 tháng hậu sản.

2. Nôn trong vòng 2 giờ sau uống thuốc

Uống lại một viên khác.

3. Nôn nhiều và tiêu chảy sau uống thuốc

• Nếu xảy ra trong vòng 24 giờ: cần tiếp tục uống thuốc theo đúng lịch,
• Nếu xảy ra liên tục từ 2 ngày trở lên: thực hiện giống như trường hợp quên uống thuốc.

4. Rối loạn kinh nguyệt

1. Vô kinh

• Nếu đang cho con bú: trấn an khách hàng rằng nhiều phụ nữ đang cho con bú sử dụng thuốc tránh thai cũng bị mất kinh và điều này không nguy hiểm.
• Thử thai nếu khách hàng không chắc chắn uống thuốc đều.

2. Kinh nguyệt không đều hoặc ra máu thấm giọt.

• Trấn an khách hàng rằng nhiều phụ nữ tránh thai cũng bị tình trạng kinh nguyệt không đều, tình trạng này sẽ giảm  và hết sau vài tháng sử dụng thuốc. Đặc biệt là bản thân nhiều phụ nữ đang cho con bú cũng có kinh nguyệt không đều.
• Hỏi khách hàng các nguyên nhân có thể gây ra tình trạng kinh nguyệt không đều bao gồm: (i) nôn hoặc tiêu chảy, hoặc (ii) bắt đầu uống thuốc chống co giật  hoặc rifampicin.
• Xử trí tình trạng rối loạn kinh nguyệt:

• Hướng dẫn cách uống thuốc đúng (kể cả khi bị nôn hoặc tiêu chảy).
• Kê đơn: ibuprofen hoặc các thuốc kháng viêm không steroid khác.
• Đề nghi khách hàng uống loại thuốc tránh thai khác ít nhất 3 tháng nếu khách hàng đã uống thuốc tranh thai nhiều tháng và tình trạng rối loạn kinh nguyệt không hết sau khi uống thuốc kháng viêm.

• Nếu tình trạng rối loạn kinh nguyệt xuất hiện sau vài tháng có kinh bình thường hoặc sau một thời gian vô kinh hoặc tiếp tục không hết hoặc nghi ngờ có nguyên nhân bệnh lý khác: cần khám toàn diện đẻ tìm ra nguyên nhân.

3. Ra máu hoặc qua nhiều (từ gấp đôi bình thường trở lên) hoặc kéo dài (từ 8 ngày trở lên).

• Trấn an khách hàng rằng tình trạng này đôi khi cũng xảy ra ở nhiều phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai, tình trạng này sẽ giảm và hết sau vài tháng sử dụng thuốc.
• Có thể xử trí ban đầu như những khách hàng bị kinh nguyệt không đều sau uống thuốc
• Nếu tình trạng ra máu nhiều xuất hiện sau vài tháng có kinh bình thường hoặc sau một thời gian vô kinh, hoặc tiếp tục không hết hoặc nghi ngờ có nguyên nhân bệnh lý khác: cần khám toàn diện để tìm ra nguyên nhân. Trong quá trình khám khách hàng vẫn có thể tiếp tục sử dụng thuốc tránh thai.

4. Không tiếp tục sử dụng nếu khách hàng:

• Bị tai biến mạch máu não hoặc thiếu máu cơ tim.
• Đau nửa đầu có kèm mắt mờ.

5. Một số vấn đề khác:

1. Nhức đầu.

• Có thể sử dụng một trong các loại thuốc giảm đau nhóm non-steroid (vd: ibuprofeb hoặc paracetamol…)
• Khám toàn diện nếu tình trạng nhức đầu  không giảm hoặc trầm trọng hơn.
• Khuyên khách hàng ngừng thuốc và sử dụng biện pháp tránh thai không có nội tiết nếu khách hàng bắt đầu bi nhức nửa đầu (migraine) có kèm mắt mờ. Trong trường hợp khách hàng nhức nửa đầu không kèm mắt mờ thì vẫn có thể tiếp tục sử dụng thuốc tránh thai chỉ chứa progestogen nếu muốn,

2. Căng ngực

• Nếu đang cho con bú:

• Thăm khám và xử trí căng ngực do căng sữa, tắc ống dẫn sữa, nút núm sữa.
• Khuyên khách hàng vẫn tiếp tục uống thuốc và theo dõi.

• Nếu khách hàng không cho con bú:

• Khuyên khách hàng thư chườm ngực bằng khăn lạnh hoặc ấm.
• Có thể sử dụng một trong các loại thuốc giảm đau thuộc nhóm non-steroid (vd: vd: ibuprofeb hoặc paracetamol…)

3. Đau nặng bụng dưới

Cần loại trừ nang, khối u buồng trứng, viêm ruột thừa, viêm vung chậu hoặc thai ngoài tử cung.

• Nang cơ năng buồng trứng: giải thích nang thường tự biến mất, nếu có thể khám lại sau 3 tuần.
• Đau do các nguyên nhân khác: không cần ngừng thuốc.

4. Buồn nôn hoặc chống mặt

 Khuyên khách hàng uống thuốc trước khi ngủ hoặc uống trong khi ăn.

5. Khách hàng bắt đầu sử dụng các thuốc ngừa co giật hoặc rifampicin (các thuốc này có thể làm giảm tác dụng của thuốc ngừa thai).

• Nếu khách hàng sử dụng thuốc ngừa co giật hoặc rifampicin kéo dài: cần chuyển sang biện pháp tránh thai khác.
• Nếu khách hàng sử dụng thuốc ngừa co giật hoặc rifampicin trong thời gian ngắn: có thể tiếp tục sử dụng thuốc tránh thai kèm với các biện pháp tránh thai hỗ trợ.

6. Xuất hiện các dấu hiệu của bệnh lý nội khoa ( như nghi tắc mạch sâu ở chân hoặc phổi hoặc ung thư vú…).

Yêu cầu khách hàng ngừng thuốc tránh thai và sử dụng các biện pháp tránh thai hỗ trợ khác trong thời gian chẩn đoán bệnh.

7. Nghi ngờ có thai

• Xác định tình trạng thai
• Yêu cầu khách hàng ngừng thuốc tránh thai nếu chắc chắn có thai. Không có bằng chứng về nguy cơ lên thai khi sử dụng thuốc tránh thai trong lúc mang thai.

5. ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG HIV (+)

Khách hàng HIV(+) hoặc đang điều trị thuốc kháng virus có thể sử dụng viên thuốc tránh thai chỉ có progestin.
Yêu cầu khách hàng sử dụng bao cao su kèm theo khi sử dụng viên thuốc tránh thai  chỉ có progestin giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV và các NKLTQĐTD.