Khám và điều trị một cặp vợ chồng vô sinh

Các cặp vợ chồng trong độ sinh sản sau một năm sống chung sống thực sự và không áp dụng biện pháp tránh thai nào vẫn không có thai được thì gọi là vô sinh (nếu người vợ >35 tuổi, thời gian này chỉ tính 6 tháng). Phân loại: 1. Vô sinh nguyên phát là khi người vợ chưa có thai lần nào. 2. Vô sinh thứ phát là khi người vợ có ít nhất một lần mang thai trước đây, sau đó tối thiểu 1 năm mong con nhưng chưa thụ thai lần nữa.  

1. ĐỊNH NGHĨA & PHÂN LOẠI

• Các cặp vợ chồng trong độ sinh sản sau một năm sống chung sống thực sự và không áp dụng biện pháp tránh thai nào vẫn không có thai được thì gọi là vô sinh (nếu người vợ >35 tuổi, thời gian này chỉ tính 6 tháng).
• Phân loại:

1. Vô sinh nguyên phát là khi người vợ chưa có thai lần nào.
2. Vô sinh thứ phát là khi người vợ có ít nhất một lần mang thai trước đây, sau đó tối thiểu 1 năm mong con nhưng chưa thụ thai lần nữa.

2. NGUYÊN NHÂN

• Rối loạn phóng noãn
• Bệnh lý trung tâm:

•   Suy hạ đồi, suy tuyến yên.
•   Cường androgen, cường Prolactin (do bướu hoặc do thuốc).

• Bệnh lý ngoại biên:
• Buồng trứng không phóng noãn.
• Suy buồng trứng sớm.
• Bệnh lý biến dưỡng
• Bệnh biến giáp, thừa androgen, u thượng thận.
• Bệnh lý gan thận.
• Béo phì.
• Do vòi trứng, phúc mạc:
• Tắc ống dẫn trứng.
• Nhiễm trùng, viêm phúc mạc ruột thừa, viêm vùng chậu.
• Lạc nội mạc tử cung buồng trứng.
• Do tử cung:

• Dị dạng bẩm sinh: không có tử cung và cổ tử cung.
• U xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung trong cơ tử cung.
• Dính buồng tử cung (Hội chứng Asherman).
• Nội mạc tử cung không phát triển (< 7mm).

• Vô sinh chưa rõ nguyên nhân.

2. Do chồng

• Rối loạn chức năng sinh dục:
• Xuất tinh ngược dòng.
• Bất lực.
• Giảm libido.
• Rối loạn nội tiết:
• Hội chứng Kaliman (rối loạn chức năng hạ đồi).
• Suy tuyến yên (do bướu, xạ trị hoặc do phẫu thuật).
• Cường Prolactin (do bướu hoặc do thuốc).
• Sử dụng thuốc Androgen.
• Tăng sinh tuyến thượng thận.
• Bất thường do phẫu thuật:
• Bất sản ống dẫn tinh, tắc ống dẫn tinh.
• Bất thường bẩm sinh túi tinh.
• Bất thường sinh tinh: 
• Bất thường nhiễm sắc thể.
• Viêm tinh hoàn do quai bị.
• Tinh hoàn lạc chỗ.
•  Xạ, hóa trị.
• Dãn tĩnh mạch thừng tinh.
• Bất thường di động:
• Tinh trùng không có đuôi.
• Có kháng thể kháng tinh trùng.

3. CHẨN ĐOÁN

• Hỏi tiền sử, bệnh sử
• Chu kỳ kinh, các biện pháp tránh thai áp dụng, các lần mang thai, sẩy thai.
• Các phẫu thuật, xét nghiệm đã thực hiện.
• Các thông tin bệnh nội khoa tổng quát.
• Cần lưu ý đến việc sử dụng rượu, thuốc lá, tiếp xúc với các hóa chất, các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

• Khám vợ
• Quan sát các đặc điểm: rậm lông, hói đầu, mụn trứng ca hay các  biểu hiện thừa Androgen.
• Khám lượng giá tuyến giáp.
• Khám vú xem có tiết sữa.
• Khám âm đạo đánh giá có bất thường sinh dục, tử cung đôi, bất sản âm đạo, vách ngăn âm đạo.

• Khám chồng
• Khảo sát dáng đi, chiều dài các chi giúp phát hiện trường hợp bất thường nhiễm sắc thể như Hội chứng Klinefelter.
• Bất thường của lỗ tiểu.
• Khám bìu, tinh hoàn, mào tinh, ống dẫn tinh.
• Phát hiện xem có dãn tĩnh mạch dây thừng, thoát vị bẹn khi ở tư thế  đứng không.

2. Cận lâm sàng

• Xét nghiệm thường quy

• Vợ:

• HIV, HBsAg, giang mai
• Pap’smear
• Siêu âm phụ khoa

• Chồng

• HIV, HBsAg, giang mai
• Tinh dịch đồ
• Nếu xét nghiệm tinh dịch đồ bất thường: xét nghiệm thêm FSH và nhiễm sắc thể đồ

• Xét nghiệm chọn lọc

• FSH, LH, Estradiol, PRL, Progesterone, Testosterone hoặc AMH.
• Hormome tuyến giáp: T3,T4,TSH.
• Chụp cản quang tử cung – vòi trứng (HSG)
• Nội soi buồng tử cung,ổ bụng (nếu có chỉ định)
• Xét nghiệm chất nhầy cổ tử cung sau khi giao hợp. 

4. ĐIỀU TRỊ

• Nếu vô sinh không rõ nguyên nhân:
• Giải thích và làm cho cặp vợ chồng yên tâm: Hướng dẫn thời điểm giao hợp có hiệu quả.
• Nếu sau giao hợp 6 – 12 chu kỳ không hiệu quả có thể can thiệp bằng cách kích thích buồng trứng và bơm tinh trùng vào buồng tử cung.
• Nếu tìm được nguyên nhân vô sinh:
• Giải thích cho cặp vợ chồng hiểu và tư vấn phương pháp điều trị. Có thể sử dụng thuốc hay can thiệp phẩu thuật giúp họ đạt mong muốn có con. Đồng thời giải thích rõ các bước sẽ tiến hành, khó khăn có thể gặp phải và thời gian cần thiết để có được kết quả mong muốn.