Dự phòng trước phơi nhiễm HIV – Một chiến lược mới trong phòng, chống HIV/AIDS

Dự phòng trước phơi nhiễm HIV mà chúng ta quen gọi là PrEP (xuất phát từ cụm từ tiếng Anh - Pre-Exposure Prophylaxis) là một chiến lược mới điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV đối với những người chưa nhiễm HIV, biện pháp này có khả năng giảm nguy cơ lây nhiễm tới 90%. PrEP được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên sử dụng đối với những trường hợp có nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

Dự phòng trước phơi nhiễm HIV mà chúng ta quen gọi là PrEP (xuất phát từ cụm từ tiếng Anh - Pre-Exposure Prophylaxis) là một chiến lược mới điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV đối với những người chưa nhiễm HIV, biện pháp này có khả năng giảm nguy cơ lây nhiễm tới 90%. PrEP được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên sử dụng đối với những trường hợp có nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

PrEP là gì?
PrEP được viết tắt của cụm từ Pre-Exposure Prophylaxis - điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, cho các cá nhân chưa bị nhiễm HIV (HIV âm tính) và có nguy cơ lây nhiễm HIV cao. PrEP giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV trong cơ thể bằng cách ngăn cản sự phát triển chất xúc tác sinh học (enzim) là chất mà HIV dùng để tạo ra các bản sao virus mới. PrEP là sự kết hợp của 2 loại dược phẩm kháng vi rút là TENOFOVIR DISOPROXIL FUMARATE (TDF) 300mg và EMTRICITABINE (FTC) 200mg trong một viên nén với liều dùng mỗi ngày một viên.
Ai có thể dùng PrEP?
PrEP được chứng minh rất hiệu quả với ba nhóm đối tượng sau:

• Nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM);
• Người chuyển giới nữ (TGW);
• Phụ nữ bán dâm;
• Các cặp dị nhiễm tức có 1 người nhiễm và một người không nhiễm HIV trong đó người nhiễm HIV chưa điều trị bằng thuốc ARV hoặc điều trị ARV chưa đủ 6 tháng, hoặc đã điều trị ARV trên 6 tháng nhưng vì lý do nào đó màtải lượng HIV không đạt được dưới ngưỡng 200 bản sao/ml. Tốt nhất là xét nghiệm theo dõi xét nghiệm tải lượng HIV định kỳ. Trường hợp xét nghiệm tải lượng HIV của bạn tình nhiễm HIV <200 bản sao/ml thì không cần điều trị dự phòng trước phơi nhiễm cho bạn tình không nhiễm HIV. 

Tại sao nên dùng PrEP?
Một số nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng PrEP rất có hiệu quả trong việc phòng ngừa lây nhiễm HIV. Trên thực tế chưa có trường hợp MSM nào trên thế giới bị nhiễm HIV trong khi đang sử dụng PrEP. Việc lây nhiễm HIV chỉ thường xảy ra nếu MSM ngưng sử dụng PrEP hoặc nếu họ không sử dụng nó đều đặn theo hướng dẫn sử dụng của các bác sĩ.
Theo kết quả của nghiên cứu iPrEx, trong đó 2.499 MSM và TGW đã tham gia. Những người sử dụng PrEP hàng ngày đạt được tỉ lệ bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV lên tới 99%.
PrEP được dung nạp tốt, hiếm khi phải ngừng thuốc do tác dụng phụ được kiểm chứng trong một thử nghiệm lâm sàng iPrEx với nhóm 2.499 MSM tham gia.
Tuy nhiên theo một số nghiên cứu ghi nhận có giảm chức năng thận và giảm mật độ xương ở những người dùng PrEP vì thế sử dụng PrEP chống chỉ định với những người:
 
PrEP sử dụng như nào?
PrEP uống hàng ngày đã chứng minh hiệu lực >95% với nhóm MSM trong một sổ thử nghiệm lâm sàng với sự tham gia của vài nghìn người.
Hiện nay hướng dẫn của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới đều khuyến cáo sử dụng PrEP hàng ngày như một chương trình dự phòng tổng hợp cho những nhóm nguy cơ cao.
Lưu ý gì khi sử dụng PrEP?

• PrEP chỉ là một phần trong chiến lược dự phòng tổng thể HIV;
• PrEP cần có thời gian để đạt được hiệu quả bảo vệ tối đa vì vậy cần sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục:
  • PrEP sẽ đạt hiệu quả bảo vệ tối đa sau 7 liều dùng đối với nhóm MSM
  • PrEP sẽ đạt hiệu quả bảo vệ tối đa sau 12 liều dùng đối với nhóm phụ nữ
  • PrEP không phòng được các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác ngoài HIV, vì vậy vẫn cần sử dụng bao cao su và chất bôi trơn trong các lần QHTD
• PrEP nên uống hàng ngày và theo hướng dẫn của bác sĩ
• Phản ứng phụ khi dùng PrEP đó là buồn nôn, nôn, tiêu chảy, chóng mặt nhẹ và sẽ hết trong 1-2 tuần. Nếu kéo dài, nên gọi điện hoặc đến gặp bác sĩ ngay để được khám và tư vấn.

 Thuốc Truvada – Một loại thuốc dự phòng trước phơi nhiễm HIV
PrEP được cung cấp ở đâu?
Hiện nay PrEP được cung cấp chủ yếu tại các thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh (Trung tâm Y tế Quận I; Phòng khám Glink; Phòng khám Galant; Phòng khám Nhà mình…) và tại Hà Nội (Phòng khám Đa Khoa Ánh Sáng LIGHT). Tuy nhiên trong thời gian tới PreP sẽ được mở rộng ra nhiều tỉnh thành phố khác trong cả nước nhằm phục vụ cộng đồng.